مطالعه تطبیقی مصونیت دولت، دکترین عمل دولت و صلاحیت محاکم داخلی

در حقوق بین‌­الملل معاصر به موجب قاعده «مصونیت بین‌­المللی دولت» در حقوق بین‌­الملل، دولت‌­ها از اعمال صلاحیت قضایی و اجرایی نسبت به سایر دولت‌­ها منع شده‌­اند. همچنین به موجب «دکترین عمل دولت»، محاکم داخلی یک دولت از قضاوت در خصوص اعتبار اعمال و تصمیمات دولت‌­های دیگر اجتناب خواهند کرد. هر دو مفهوم فوق در حقوق بین‌الملل معاصر دارای شرایط و محدودیت‌­هایی است. امروزه دیگر سخنی از مصونیت مطلق دولت نیست و تقریباً تمامی اعضای جامعه بین‌­المللی به پذیرش مصونیت نسبی روی آورده‌­اند.

برخی از کشورها نظیر ایالات متحده آمریکا به مرور زمان رویه‌­ای را اجرا می­کنند که دامنه استثنائات پذیرفته‌­شده مصونیت دولت‌­ها در حقوق بین­‌الملل را توسعه داده  و موارد جدیدی به این حوزه می‌­افزایند.

در این نوشتار سعی بر این است که با ترسیم تصویری صحیح و روزآمد از مفاهیم «مصونیت بین­‌المللی دولت» و «دکترین عمل دولت»، جایگاه این مفاهیم و قلمرو آن­ها در حقوق بین‌الملل معاصر به خوبی تبیین شود و از طرف دیگر اتخاذ رویه دولت‌­ها و محاکم بین‌­المللی در مواجهه با بحث مصونیت بین­‌المللی دولت، رویکرد جمهوری اسلامی ایران چه در عرصه تقنینی و چه در حوزه قضایی مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور گزارش در دو فصل تنظیم شده که با نگاهی تطبیقی ابتدا به بررسی مفهوم مصونیت بین‌­المللی دولت و جنبه­­‌های مختلف آن می­پردازد و به همین ترتیب، مفهوم دکترین عمل دولت را تبیین می­کند. سپس رویه ایالات متحده آمریکا به عنوان مهم­ترین کشوری که به نقض مصونیت بین‌­المللی ایران اقدام کرده است، همچنین رویه دولت ایران در این خصوص مورد مطالعه قرار می­گیرد.