قضات غیرحرفه‌ای در نظام‌های حقوقی

تحقیق حاضر نتیجه مطالعه تطبیقی نحوه به کارگیری و جایگاه قضات غیرحرفه‌ای در نظام‌های حقوقی مختلف، خصوصاً نظام حقوقی انگلستان و کشورهای اروپایی است. از مطالعه انجام‌شده چنین استخراج می‌شود که نظام‌های مورد مطالعه ترجیح داده‌اند موضوعات ساده‌تر حقوقی و همچنین اموری که قضاوت عرفی و مبتنی بر عدالت نقش اساسی در حل و فصل دعاوی دارند را به جای قضات و حقوقدانان حرفه‌ای، به افرادی که تخصصی در مسائل حقوقی ندارند، محول نمایند. این امر به منظور کاهش تراکم پرونده‌ها و کاهش هزینه‌های دستگاه قضایی صورت گرفته است. صلاحیت این قضات قاعدتاً محدود به موارد تعیین‌شده است. در مورد موضوعات دقیق‌تر که نیاز به دانش حقوقی نسبی وجود دارد، برخی آموزش‌های حقوقی برای این قضات لحاظ شده است. علاوه بر این در این نظام‌های حقوقی، ساز و کارهایی برای اجتناب از صدور آراء نادرست و اخذ مشاوره و نظارت حقوقی نسبت به عملکرد این قضات پیش‌بینی شده است.

البته باید در نظر داشت که استفاده از قضات غیر حرفه‌ای باعث سرعت رسیدگی و کاهش هزینه‌ها می‌شود؛ لکن در پرونده‌های مهم یا تضمین کیفیت رسیدگی نتیجه معکوس هم می‌تواند حاصل کند که در نتیجه برخی کشورها استفاده از قضات غیر حرفه‌ای را ملغی کرده‌اند.

در تحقیق پیش رو، اهم مباحث مربوط به قضات غیر حرفه‌ای در نظام‌های حقوقی، در چهار مبحث به شرح زیر مورد بررسی قرار گرفته است:

مبحث نخست، اختصاص به جایگاه و ترکیب قضات غیر حرفه‌ای دارد. مبحث دوم، صلاحیت قضات غیر حرفه‌ای در رسیدگی به پرونده‌ها را مورد مداقه قرار داده و صلاحیت این قضات را به لحاظ ذاتی و نسبی بررسی نموده است. در مبحث سوم، شرایط انتصاب قضات غیر حرفه‌‌‌ای به این منصب و روند انتخاب آن‌ها مورد نظر قرار گرفته است و مبحث چهارم، به موضوع آموزش و نظارت بر قضات غیر حرفه‌ای اختصاص دارد.