هزار اختیار، وظیفه و نمایندگی دادستان ـ با تجدیدنظر و اضافات

نظام رسیدگی دادسرایی و دادستان در اکثر سیستم‌های حقوقی کشورها وجود دارد. دادستان یا مدعی‌العموم که به آن وکیل نیز گفته می‌شود و در رأس آن‌ها دادستان کل از جمله شناخته‌شده‌ترین مقام‌‌های جزایی کشورها هستند، با این تفاوت که در نظام حقوقی بعضی از کشورها دادستان منصوب رئیس دولت یا وزیر کشور است و زیر نظر مستقیم دستگاه قضایی قرار ندارد؛ لیکن در بعضی از دیگر کشورها، دادستان منصوب و وابسته به قوه قضاییه یا وزیر دادگستری است.

بر اساس مقررات مختلف، دادستان دارای «اختیار» انجام بعضی امور است. در مقابل بعضی دیگر از مقررات «تکالیف و الزاماتی» را برای دادستان برشمرده است.در وظایف محول‌شده به دادستان، هم اعطای اختیار وجود دارد و هم تکلیف بر آن؛ پس در مواردی اختیاراتی به دادستان اعطا شده است که سایر مقام‌های قضایی و غیر قضایی فاقد آن هستند و در موارد دیگر تکالیف ناشی از وظایف محوله وجود دارد. همچنین دادستان در ستادها، هیأت‌ها، کمیسیون‌ها، شوراها، مجامع و نهادهای مختلف تصمیم‌گیر یا تصمیم‌ساز، عضویت مستقیم یا نمایندگی دارد که ناشی از وظیفه مدعی‌العموم بودن و نظارت بر اتخاذ تصمیم‌های صحیح و جلوگیری از انحراف مصوبات از موازین قانونی و برای حفظ حقوق عمومی است.

در نوشتار حاضر اختیارات دادستان و نیز آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها و بعضی از بخشنامه‌های کاربردی قوه قضاییه ارائه شده است. علاوه بر آن در این کتاب سعی شده است تمام اختیارات، وظایف و نمایندگی‌های دادستان کل کشور و سایر دادستان‌ها ذکر شود. برای درک بهتر هر یک از وظایف، اختیارات یا نمایندگی‌ها، حسب مورد کل ماده یا قسمت‌های ضروری آن ذکر شده است. با توجه به این‌‌که ماده ۹۲ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ با اصلاحات بعدی، اختیار انجام بعضی از امور قضایی و وظایف بازپرس از سوی دادستان را مجاز دانسته، در احصای وظایف دادستان به آن‌ها اشاره شده است. در چاپ جدید کتاب، قوانین و مقررات و دستورالعمل‌های تصویب‌شده جدید به آن اضافه و مواردی جایگزین شد و بعضی اصلاح‌ها به عمل آمد و موضوعات نظرهای مشورتی اداره کل حقوقی استخراج شد که در فهرست تفصیلی انتهای کتاب آمده است.