درجه‌بندی مجازات‌های تعزیری  (چالش‌ها و راهکارها) دکتر عبدالعلی توجهی

کتاب حاضر گزارش نشست علمی پژوهشکده حقوق جزا و جرم­شناسی می­باشد. با اشاره به این امر که قوانین کیفری ما از جهات متعدد رنج می­برد که یکی از بزرگ­ترین ضعف­‌ها و کاستی­‌ها، بحث آزمایشی بودن غالب قوانین کیفری، اعم از ماهوی و شکلی است. در تمام دنیا از عنصر آزمایش برای قوانین استفاده می­کنند، اما نه به صورت مکرر؛ بلکه از روز نخست تصویب، در کنار یک قانون آزمایشی، سنجش و ارزیابی وجود دارد که در پایان آن دوره، نقایص برطرف و به یک قانون دائمی تبدیل می­شود. اشکال دومی که در قوانین ما وجود دارد، بحث تورم قوانین کیفری است که توضیح آن بحثی جدا می­طلبد.

پراکنده بودن قوانین کیفری نیز سومین اشکال است. قوانین کیفری کشور ما از عدم انسجام و پراکندگی رنج می­­برد. تعارض، ابهام و اجمال در قوانین به صورت فراوان یافت می­شود و نشست حاضر موارد ابهام و تعارض را در خصوص درجه­‌بندی مجازات­‌ها به بحث می­گذارد.

مقنن در سال ۱۳۹۲ در یک حرکت تحسین برانگیز، ضابطه‌­مند کردن مجازات‌­ها را پیش­بینی کرد. هرچند به واسطه نظام درجه­‌بندی مجازات­‌ها ممکن است اختیارات قضات محدود شود و در مواردی هم به ضرر متهم باشد، اما در مجموع ضابطه‌­مند کردن مجازات­‌ها و پیاده کردن نظم درجه­‌بندی نقطه عطفی در امر تقنین محسوب می­شود. در راستای بررسی این امر ابتدا مبانی و اهداف درجه­‌بندی مجازات­‌ها در جلسه نشست بیان شد و سپس آثار درجه­‌بندی مجازات­‌های تعزیری در حوزه ماهوی و شکلی مورد کاوش قرار گرفت. در ادامه، بحث چالش‌­ها و کاستی‌­های درجه­‌بندی مجازات‌­های تعزیری ارائه شد و در آخر نیز در یک پنل کاربردی، پرسش و پاسخ در همین زمینه انجام شده است.