ایرادات مانع استماع دعوا در رویه قضایی و راهکارهای گذر از آن با تکیه بر اصل استماع دعوا (چاپ پنجم)

دادخواهی حق قانونی همه اشخاص است و هر شخصی که حق او تضییع یا انکار شده است، برای احقاق حق خود می‌تواند به مراجع قضاوتی مراجعه نماید. هدف اصلی از طرح دعوا، رسیدگی و احقاق حق و تحصیل حکم مطلوب است و بنا بر تصریح قانون، دادگاه‌ها مکلفند که حکم مقتضی برای هر دعوا را در قوانین بیابند. در این بین، یکی از چالش‌های مهم در حوزه دادرسی در ساحت استماع یا عدم استماع دعوا بروز می‌کند. به عقیده نگارنده، اصل بر این است که دادگاه با صدور حکم، احقاق حق و فصل خصومت نماید.

هدف از نگارش کتاب حاضر، کمک به رفع یکی از آسیب‌‌های مهم در رویه قضایی است. پژوهشگر درصدد است که ضمن بررسی ابعاد مسأله پیش‌گفته، رویه محاکم را در پرتو بررسی آرایی که در این مورد صادر شده است، نقد و ارزیابی کند و ضمن تشریح اصل استماع دعوا و تبیین مبانی آن، مرزهای گسست شیوه صحیح تلقی از «اصل استماع و استثناهای آن» را تا حد امکان تبیین کند و ضوابط و راهکارهای قانونی گذر از ایرادات قابل گذر را پیش پای دادگاه‌ها و حقوقدانان بگذارد.

نگارنده با جمع‌آوری حدود ۳۵۰ رأی از مراجع قضایی استان‌های مختلف و از دادگاه‌های متعدد و از دیوان عدالت اداری و نقد و بررسی نقاط قوت و ضعف آن‌ها و با تحلیل جامع از رویه قضایی، سعی دارد که با توجه به اصل استماع دعوا و استثنائات قانونی و منطقی آن و نگاه انعطافی به قوانین آیین دادرسی، توجه دادگاه‌ها را به خودداری از ایرادگیری و خلق تشریفات زائد در نحوه طرح دعوا و سعی در رفع ایرادات جلب نماید.

از جهت ساماندهی، در بخش اول به بررسی مفهوم و مبانی اصل استماع دعوا و در بخش دوم به بررسی شرایط و موانع استماع دعوا پرداخته شده و در ذیل بخش دوم، ابتدا موانع مصرح قانونی در استماع دعوا و ضمانت اجرای آن در گفتار اول بررسی شده و در گفتار دوم، جلوه‌های موانع مصرح قانونی مبتنی بر استقراء در قوانین و انعکاس آن در رویه قضایی بررسی شده است. سپس به موانع استماع دعوا مبتنی بر رویه قضایی  جلوه‌های آن در آرای دادگاه‌ها و راهکارهای عبور از موانع استماع دعوا همچون قاعده توصیف خواسته، اصل ترمیم دادرسی، اصل تسهیل دادرسی، قاعده حسن نیت در دادرسی در هر مورد اشاره شده است.