گونه شناسی دعاوی و آرای شعب بدوی دیوان عدالت اداری (در بازه زمانی ابتدای مهر ۱۳۹۲ تا پایان اسفند ۱۳۹۲)

دیوان عدالت اداری، مرجع رسیدگی به شکایات، تظلمات و اعتراضات مردم نسبت به مأمورین یا واحدها یا آیین­‌نامه‌­های دولتی و احقاق حقوق آن­‌ها می‌باشد. این دیوان از مهر ماه سال ۱۳۶۱ فعالیت خود را آغاز کرد و دیوان مذکور در دهه چهارم فعالیت خود و در مقام صیانت از حقوق شهروندان و حاکمیت قانون در نظام اداری کشور، حائز جایگاه مهمی شده است و در نتیجه این امر، مطالعه در باب مسائل مختلف این نهاد قضایی را ضروری می­‌سازد.

در طول سال­‌های فعالیت دیوان، شکایات مختلفی در دیوان طرح شده‌­اند و شعب دیوان نیز به صدور آرای مختلف اقدام نموده است؛ لکن از میان آرای متعدد و متنوع دیوان، عموماً آرای هیأت عمومی دیوان عدالت اداری منتشر شده و در مواردی نیز تحلیل و بررسی شده است. مجموعه آرای شعب دیوان عدالت اداری که از سوی پژوهشگاه قوه قضاییه منتشر شده است، گزیده­‌ای از آرای شعب دیوان را ارائه می‌­نماید و طبعاً بازتاب­دهنده تصویر کاملی از رویه شعب دیوان نیست.

هدف محوری و اصلی این تحقیق، شناخت انواع دعاوی داخل در صلاحیت شعب دیوان عدالت اداری و تقسیم‌­بندی آن ذیل عناوین کلی است. تقسیم‌­بندی دعاوی گاه بر اساس وزارتخانه طرف دعوا، گاه موضوعی و گاه امور راجع به آیین دادرسی مانند صلاحیت و دستور موقت است.

در این مجموعه تلاش شده است این دعاوی ذیل عناوین دقیق­‌تری تقسیم­‌بندی شوند. در مجموعه حاضر، در مقایسه با مجموعه آرای قضایی، بازه زمانی موضوع مطالعه طولانی‌­تر بوده است و هدف اصلی، تلاش برای شناسایی و دسته­‌بندی اولاً، کلیه دعاوی داخل در صلاحیت شعب دیوان عدالت اداری؛ ثانیاٌ، آرای صادره در خصوص هر یک از این دعاوی بوده و نه صرفاً انتخاب آرای واجد نکته تأمل­‌برانگیز و مورد اختلاف. در مقایسه، آرای انتخاب­‌شده در «مجموعه آرای دیون عدالت اداری» لزوماً همه دعاوی مطرح در دیوان و همه احکام مربوط به آن­ها را در بر نخواهد گرفت. مضافاً به این­که به گردش کار که متضمن خلاصه مطالب شکات و طرف­‌های شکایت است، اشاره نشده است.

در این نوشتار از میان آرای تأمل‌­برانگیز گزینش و منتشر شده است. نهایتاً آنچه در این مجموعه جمع­‌آوری شده است، می­تواند در زمینه نیل به این اهداف مفید واقع شود: ۱– افزایش اتقان آراء ۲– کاهش طرح دعاوی ۳– ارشاد و معاضدت ۴– آشنایی جامعه علمی با رویه دیوان ۵– ارائه اطلاعات آماری دقیق­‌تر ۶– گسترش دادرسی الکترونیک.