پرونده شخصیت متهم در فرایند رسیدگی کیفری (به انضمام دستورالعمل تشکیل پرونده شخصیت متهم)

تشکیل پرونده شخصیت برای متهم در کنار پرونده کیفری از جمله اقدامات مهم در فرآیند رسیدگی کیفری است که ضمن  متناسب­‌سازی ضمانت اجراهای کیفری و فردی سازی آن­ها، به صدور تصمیمات قضایی مؤثر بر اصلاح و تربیت مجرمان منتهی می‌شود. مضافاً به این­که در برنامه پنج ساله ششم توسعه جمهوری اسلامی یران نیز از میزان تشکیل پرونده شخصیت برای متهمان در رسیدگی­‌های قضایی، به عنوان شاخصی برای ارزیابی توسعه حقوقی و قضایی نام برده شده است. با این حل و به‌رغم تأکید قانون آیین دادرسی کیفری بر تشکیل این پرونده در مرحله تحقیقات مقدماتی و متعاقب آن، ابلاغ دستورالعمل تشکیل پرونده شخصیت متهم توسط ریاست قوه قضاییه در سال ۱۳۹۸، همچنان این «پرونده» در رویه قضایی مهجور واقع شده است.

کتاب حاضر، ضمن مطالعه تطبیقی در خصوص نظام‌­های مکمل پرونده شخصیت، به آسیب‌­شناسی فرآیندهای ناظر بر تشکیل این پرونده در رویه قضایی و نیز بررسی چالش‌­های اجرای دستورالعمل مربوط به آن پرداخته است.

این پژوهش از این منظر حائز اهمیت است که اعمال همه نهادهای ارفاقی مترقی در قانون مجازات اسلامی، مستلزم شناسایی وضعیت دقیق متهم و انطباق هر کدام از این نهادها با شرایط و شخصیت او است؛ لذا ارائه راهکارهایی برای عملیاتی شدن تشکیل پرونده شخصیت متهم به نحو مطلوب و مرتفع کردن چالش‌­های اجرایی آن، موجب نهادینه شدن استفاده از این پرونده در رسیدگی­‌های قضایی و بهره­‌مندی از ثمرات بلندمدت آن؛ یعنی توفیق در متناسب­‌سازی و فردی­‌سازی مجازات­‌ها و نیز استفاده از اطلاعات این پرونده در مرحله پساکیفری در راستای بازاجتماعی کردن و اصلاح بزهکاران و نهایتاً تأثیرگذاری بر نرخ تکرار جرم و کاهش بازگشت به زندان خواهد شد.